Bakwagen
Identificatie |
| Objectnummer | V2019-0048 |
| Herkomst | Nieuwkerke |
| Bouwperiode | 1880 - 1930 |
| Locatie van bewaring | Karrenmuseum |
Typologering |
| Objectcategorie 1 | wagens |
| Objectcategorie 2 | 4-wielige voertuigen |
| Objectnaam | bakwagen |
| Titel | Bakwagen |
Afmetingen |
| Spoorbreedte | 148 cm |
Beschrijving |
| Opbouw | Getrokken, vierwielig (vooraan: 12 spaken, 6 velgen; achteraan: 14 spaken, 7 velgen) ongeveerd voertuig. Een onderstel met een langboom en het draaipunt in het voorstel (onder: asdam met ingelaten ijzeren as, trekhaak, voortangarmen en draaiplaat met uitsparing voor langboom met draaipin; boven: rongblok met ijzeren rongen ontbreekt). Tangarmen met zweekhout.
Achterstel met een asdam en een rongblok met ijzeren rongen. Rem (achterwielen). Voor- en achterstel zijn door schade van elkaar gescheiden (2 onderdelen).
Bovenbouw (berriestel, laadvlak) ondersteund door rongblokken en langboom met steunklossen. Zijleren ontbreken. De kleurstelling van deze wagen is bruin (blank hout) met een blauw accent (polychromie). |
| Beschrijving | Een boerenwagen is een getrokken vierwielig voertuig hoofdzakelijk bestemd voor agrarisch transport, zoals het vervoer van hooi, tarwe, haver en aardappelen. De constructieve opbouw van het onderstel en het draaistel maakt dat men twee hoofdtypes kan onderscheiden, namelijk de langboomwagen en de onderdoordraaier. Een langboomwagen is een wagen met een lange balk (langboom) die het voor- en achterstel draaibaar met elkaar verbindt. De langboom vormt steeds één onwrikbaar geheel met het achterstel en vangt tijdens het draaien de torsie tussen het voor- en achterstel op.
Een onderdoordraaier is een wagen waarbij de voorwielen volledig onder de bak kunnen doordraaien. Dit type wagen, waarmee korter gedraaid kon worden dan met de langboomwagen, ontstaat in het begin van de twintigste eeuw en speelde in op de behoefte aan betere en vooral snellere transportbehoeften.
Het type langboomwagen kan onderverdeeld worden in enerzijds de wagens met doorlopende langboom en één enkel draaipunt in het voorstel en anderzijds de wagens met een bloktang, een korte langboom en twee draaipunten.
Deze wagen met doorlopende langboom (langboomwagen) wordt een bakwagen genoemd. Een bakwagen is een grote houten wagen met gesloten zijleren en een voor- en achterschot van gelijke hoogte. De term bakwagen is vermoedelijk afkomstig uit het veengebied van de Nederlandse provincie Groningen, waar deze in 1889 gehanteerd werd ter aanduiding van grote boerenwagens voor het vervoeren van turf. Dit type voertuig kwam zowel in het zeekleigebied als in het krijt- en lössgebied als een langboomwagen en later ook als een onderdoordraaier voor.
De opbouw van de bakwagen wordt vergeleken met de zogenaamde slagkar. Het is een groot model aardkar of kipkar, waarbij de gesloten zijleren met rongen in de rongbeugels op de buitenkant van de berriebomen rusten. Het voor- en achterschot zijn aan de bovenboom van de zijleren bevestigd met pen- en lunssluiting. Zowel de zijleren als het voor- en achterschot kunnen worden verhoogd met opzetborden, die met schoten in rongbeugels op de bovenboom van de bak worden vastgezet. Wanneer er sprake is van een langboom, loopt deze in een rechte lijn tot voorbij de achterwielen door. Het draaistel bestaat steeds uit één enkel draaipunt, een voortang en een zweekhout.
Rond 1930 werd in Nederland de zogenaamde eenheidswagen ontwikkeld, een bakwagen zonder langboom (onderdoordraaier) en een uniforme constructie van de bak met lage horizontale zijleren, voor- en achterschot. Deze ‘eenheidsbak’ kon daarnaast ook op een traditioneel onderstel met langboom voorkomen. In de tweede helft van de jaren dertig werd door sommigen de eenheidsbak vervangen door een brede rechthoekige bak met lage verticale schotten, de zogenaamde platte bakwagen of platte wagen.
Deze bakwagen werd gebruikt door de landbouwer Marcel Verhelst en Agnes Cruyt uit Ploegsteert. In 1978 kocht Guy Manu de wagen voor een prijs van 1000 BEF en plaatste het voertuig in zijn tuin in Poelkapelle. In 2008 werd de wagen geschonken aan het Karrenmuseum in Essen. |